کمبود ویتامین D عامل بیماری های قلب و عروق است

این مطالعه به بررسی نقش ویتامین D و مشکلات ناشی از کمبود آن بر سیستم قلب و عروق می پردازد. بیماری های قلبی عروقی از شایع ترین علل ناتوانی و مرگ در جهان به شمار می روند. هر ساله بر تعداد مبتلایان به این دسته از بیماری Elsevier Google Scholar ، و Springer با ها افزوده می شود .

پاسخ گیرنده های ویتامین D در کلیه بافت ها از جمله سیستم قلب و عروق ( در حضور مقدار کافی آن ) سبب پیشگیری از رشد و تکثیر بی رویه سلولی در سلول های میوکارد و عضلات صاف جدار عروق می شود.  این کار به وسیله کنترل ژن های مخصوص توسط ۱-۲۵ دی هیدروکسی ویتامین D ( شكل فعال ویتامین D ) صورت می گیرد . این ژن ها تکثیر و تمایز سلول ها را کنترل می کنند. در نتیجه آن از هایپرتروفی بافت قلب و ضخامت عروق جلوگیری می شود . مطالعات نشان دادند که کمبود ویتامین D سبب ایجاد عوارض نامطلوب در سیستم قلب و عروق می گردد ، اما همچنان تاثیر استفاده از آن در درمان این بیماری ها هنوز به طور کامل مشخص نشد.

 در ادامه:

کمبود ویتامین D به طور متوسط در ۵۰ درصد جمعیت جهان دیده می شود و یک مشکل سلامت جمعی محسوب می شود . کمبود ویتامین D در زمره عوامل خطرزای غیرمستقیم به شمار می رود . ویتامین D از طریق غذا وارد بدن می شود و نیز از طریق تابش نور خورشید ( ماوراء بنفش ) بر پوست ساخته می شود . ویتامین D در کبد متابولیزه و تبدیل به ۲۵ – هیدروکسی ویتامین D می شود که یک متابولیت غیرفعال است و در کلیه به فرم فعال آن ، یعنی ۲۵ / ۱- دی هیدروکسی ویتامین D تبدیل می شود که بر گیرنده های اختصاصی خود اثر می نماید . این ماده بیش از ۲۰۰ ژن را کنترل می کند که این ژن ها مسئول رشد و تکثیر و تمایز سلولی هستند. بنابراین ، کمبود این ماده ممکن است سبب هایپرتروفی بطن ، تنگی و گرفتگی عروق ، نارسایی قلب و اختلالات ریتم شود.

اثر ویتامین D بر فشارخون

ویتامین D با تنظیم سیستم رنین- آنژیوتانسین- آلدوسترون سبب تعدیل فشارخون و جلوگیری از افزایش فشار خون مقاوم به درمان می شود . همچنین  افرادی که سطوح بالاتر ۲۵- هیدروکسی ویتامین D ( شکل قابل اندازه گیری ویتامین D خون ) را دارند ، دارای مقادیر فشارخون ، قند و لیپید کمتر هستند. در مطالعه ای که انجام گرفت، سطح فشارخون افراد در تابستان نسبت به زمستان پایین تر بود که این وضعیت احتمالا به دلیل میزان ویتامین D بالاتر در تابستان نسبت به زمستان می باشد.

تاثیر ویتامین D بر سیستم التهابی

ویتامین D عاملی جهت سرکوب فعالیت واسطه های التهابی مانند اینترلوکین ۶ و ۱۲ و اینترفرون گاما می باشد و سبب ترشح سایتوکین های ضدالتهابی می شود. همچنین ، سطح CRP که مشخص کننده التهاب است در افراد با کمبود ویتامین D بالاتر است. در مطالعه ای که بر روی بیماران پس از آنفارکتوس قلبی انجام شد درمان با ویتامین D سبب کاهش التهاب در سلول های میوکارد شد در نتیجه میزان فیبریلاسیون دهلیزی کمتر شد. به علت اثرات ضدالتهابی و حفاظتی ویتامین D بر سیستم قلب و عروق مصرف داروهایی که حاوی این ویتامین هستند در درمان و پیشگیری این بیماری ها رایج است.

در دهه های اخیر ویتامین D به صورت یک مکمل در انواع شیرخشک مورد استفاده قرار گرفت تا کودکان در آینده دچار بیماری های ناشی از کمبود آن نشوند. اثر ویتامین D ہر سطح لیپید های خون در مطالعه ای که در این زمینه انجام شد ، مشخص گردید که اضافه کردن ویتامین D سبب کاهش بهتر و سریع تر سطح LDL در افراد دچار هایپرلیپیدمی تحت درمان با آتورواستاتین شده است.

اثر ویتامین D بر آترواسکلروز

در مطالعات بر روی نمونه های غیرانسانی ( موش ) حضور ویتامین D3 سبب کاهش تشکیل پلاک های آترواسکلروتیک شد. ولی تاثیر آن بر نمونه های انسانی کاملا مشخص نیست. با این وجود به نظر می رسد کوتاه بودن طول مدت مطالعات در دسترس باعث شده است بسیاری از اثرات آن بر سیستم قلب و عروق مشخص نشود. همچنین ، کمبود ویتامین D سبب افزایش ترشح هورمون پاراتیروئید ، افزایش برداشت کلسیم از استخوان ها و رسوب آن در عروق ، تجمع فیبرهای کلاژنی ، و افزایش خطر بیماری های عروق قلب می شود و شواهدی حاکی از ارتباط کمبود ویتامین D با آترواسکلروز وجود دارد ، اما اثر مکمل های این ویتامین در درمان آترواسکلروز هنوز مشخص نیست.

تاثیر ویتامین D در نارسایی قلبی

ویتامین D با تاثیر بر سطح فشار خون و تعدیل آن می تواند از کاردیومگالی و پیشرفت نارسایی قلبی جلوگیری کند. مطالعات نشان دادند که سطوح پایین تر ۲۵ – هیدروکسی ویتامین D با تغییر شکل سلول ها به صورت هایپرتروفی بطن ها و کاردیومایوپاتی متسع ارتباط دارد. در تحقیقاتی که بر روی یک بیمار دچار کم کاری پاراتیروئید انجام شد مشخص گردید درمان با کلسیم و ویتامین D از شدت کاردیومایوپاتی و علایم نارسایی قلبی می کاهد

. تاثیر ویتامین D بر تعداد ضربان قلب

انقباض عضلات قلب تحت تاثیر یون کلسیم است . به علت ارتباط مستقیم سطح کلسیم و ویتامین D ، زمانی که سطح این ویتامین در بدن کافی باشد ، میزان کلسیم مورد نیاز جهت کاهش و تعدیل ضربان و انقباضات طبیعی قلب فراهم می شود.

چه سطحی از ویتامین D برای تنظیم و کارآیی مناسب سیستم قلبی عروقی نیاز است ؟

سطح طبیعی مورد نیاز ویتامین D در افراد مختلف متفاوت می باشد . اختلاف ژنتیکی بین انسان ها سبب ایجاد پاسخ های متفاوت نسبت به یک سطح ثابت از این ماده در افراد مختلف شد. در انسان ، خطرات قلبی ناشی از کمبود این ویتامین ، در سطوح کمتر از ۳۰ نانومول در لیتر اتفاق می افتد . مطالعات مختلف نشان دادند که بهترین سطح این ویتامین در خون ۵۰ تا ۷۰ نانومول در لیتر می باشد . با توجه به اینکه ویتامین D از دسته ویتامین های محلول در چربی است ، سطوح بالاتر از حد طبیعی آن نیز عوارضی دارد.

البته خطرات ناشی از کمبود ویتامین D نسبت به خطرات ناشی از سطوح بالاتر آن در بدن شدیدتر و وخیم تر است. سطح مورد نیاز ویتامین D در افراد سالمند نسبت به افراد جوان تر بیشتر است. زیرا با افزایش سن ، تحرک جسمی کاهش می یابد. همچنین عمل سنتز ویتامین D در پوست و جذب آن در روده دچار اختلال می گردد که سبب کاهش سطح این ویتامین در خون می شود. از سویی دیگر ، افراد سالمند به دلیل مشکلات عروقی ناشی از افزایش سن که باعث سفتی عروق و کاهش انعطاف پذیری آن می شود به سطوح بالاتر از این ماده نسبت به افراد جوان نیاز دارند.

مطالعات در این زمینه:

ویتامین D در دو مطالعه صورت گرفته است. در مطالعه ای که در سال ۲۰۰۸ در آمریکا انجام شد بررسی بهترین میزان D برای افراد ۵۰ تا ۷۰ ساله ، ۴۰۰ واحد بین المللی در روز و برای افراد بالای ۷۰ سال ، ۶۰۰ واحد بین المللی در روز گزارش شد . در تحقیقاتی که در سال ۲۰۱۱ نتایج آنها منتشر گردید ، این میزان به ترتیب برابر با ۶۰۰ و ۸۰۰ واحد بین المللی در روز بود. به این ترتیب ، مشخص شد در تحقیقات جدیدتر میزان مورد نیاز ویتامین D نسبت به سال های گذشته بالاتر تعیین شد . نیاز به مصرف مکمل های حاوی ویتامین D در فصول کم آفتاب مانند زمستان که روزها کوتاه تر است ، نسبت به فصول گرم و آفتابی مانند تابستان ، بیشتر است.

نقش ویتامین D در درمان بیماری های قلبی

با این که در مطالعات متعدد نقش کمبود ویتامین D در بروز بیماری های قلبی و عروقی مشخص شد، اما نقش مصرف آن در درمان بیماری های قلبی ثابت نشد. در نمونه های غیر انسانی مانند موش، وجود ویتامین D کافی در بدن سبب کاهش و اصلاح علایم نارسایی قلبی شد. در حالی که تحقیقات نتوانستند ثابت کنند وجود مقادیر کافی ویتامین D در بدن انسان سبب درمان بیماری های قلبی و کاهش علایم بیماری می گردد.

نتیجه گیری

با توجه به اهمیت وجود مقادیر کافی ویتامین D در بدن و تاثیری که کمبود آن بر سیستم قلبی عروقی برجای می گذارد؛ مصرف غذاهای حاوی این ماده ارزشمند ( ماهی های چرب ، روغن ماهی ) و مکمل ها ضروری به نظر می رسد. بر اساس نتایج تحقیقاتی که بر روی زنان سالمند انجام شد کسانی که کلسیم به همراه ویتامین D مصرف کرده اند نسبت به افرادی که کلسیم را به تنهایی استفاده کرده اند سطح فشارخون و تعداد ضربان قلب مناسب تری داشته اند.

شناسایی افراد در معرض خطر و آسیب پذیر و آموزش در جهت کنترل آزمایشگاهی سطح ویتامین D و در صورت کمبود آن جایگزینی صحیح و به موقع می تواند نقش مهمی در کاهش خطرات و عوارض قلبی عروقی ناشی از کمبود این ویتامین ارزشمند داشته باشد. گروه های مستعد کمبود ویتامین D شامل سالمندان ، افراد خانه نشین که کمتر در معرض تابش نور خورشید هستند ، کسانی که از لباس های تنگ و پوشیده که بدن را از تابش نور خورشید محروم می نماید استفاده می کنند ، افرادی که پوست های تیره و پیگمانته دارند ، و انسان هایی که در مناطقی از کره زمین زندگی می کنند که در مدت طولانی از نور آفتاب محروم می باشند، هستند.

با توجه به افزایش روزافزون بیماران قلبی و میزان مرگ و ناتوانی های ناشی از آن ، و نقش مهم ویتامین D و تاثیر شگرف آن بر سلامت سیستم قلب و عروق لازم است کنترل دقیق تری در این زمینه انجام شود.

منبع: https://new.sid.ir/fa

نشریه پرستاری قلب و عروق، دوره سوم، شماره 4، زمستان 1393